Martiniţa, Marta Bağlama, Baba Marta, Martenitsa, Marteniçka, Martacık

Balkanlarda yaşayan kadınlar Mart ayı girmeden kırmızı ve beyaz yün ipliklerden marta ipleri kıvırıp bileklik hazırlarlar, ayrıca martacık bebekleri örerler. Bu marta iplerini Mart’ın ilk günü sağlıklı olsunlar diye çocukların, genç kızların ve tüm yetişkinlerin bileklerine bağlarlar. Martacıkları da bereket versin diye et ve süt veren hayvanların boyun ve boynuzlarına, meyve veren ağaçların dallarına asarlar.

İlkyazın gelişini karşılayan işaretlerden (diğer isimlerini bir kenara koyarsak) biri kısaca marteniçka adlı ipliktir. Martaniçka, beyaz ve kırmızı ipliklerin birlikte kıvrılması ile yapılır. Beyaz, dünyanın saflığını, temizliğini ve yenilemesini; kırmızı ise dünyanın canlanmasını ve yeniden doğmasını temsil eder. Diğer bir tanımla beyaz renk huzuru ve uzun ömrü, kırmızı renk ise sağlık ve gücü temsil eder.

Mart’ın girişiyle takılan marteniçka bileklikleri ilk leylek görüldüğünde çıkartılır dileklerin tutması için meyve veren ağaç dalına asılırmış. Leyleklerin görünmediği yerlerde kırlangıçlar da aynı görevi üstlenmiş! Bir de kardelen görme mitolojisi var ki, sanıyorum leyleklerin olmadığı kar ve kışın uzun sürdüğü daha sert iklimler için uygulanmış olabilir. İlk kardelen çiçeğini görünceye değin bileklik çözülmezmiş! Hatta bir rivayet de bilekliğin ilk yıldızlı gecede çıkartılabileceği üzerine…

Uygulamalar çeşitlilik gösterse de asıl başrol kırmızı ve beyaz ipliktedir. Zenginlik ve bereket için ağaç dallarının meyve ile dolu olması ve ağaçlara zarar gelmemesi için bahçelerdeki meyve ağaçlarına özellikle kırmızı iplik bağlanır. Marta bağlama adeti bütün Balkan coğrafyasında çok önemlidir.